Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laeken, 14-15/12/2001

Περίπου ένα χρόνο πριν, η Διακυβερνητική Διάσκεψη της Νίκαιας εκφράζει την επιθυμία να αρχίσει μια διεξοδικότερη και ευρύτερη «Συζήτηση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laeken, που πραγματοποιήθηκε στις 14-15 Δεκεμβρίου 2001, μεταξύ των άλλων ξεκίνησε να δρομολογεί τη συνέχιση της θεσμικής μεταρρύθμισης γύρω από τα ζητήματα που είχαν τεθεί από τη Νίκαια, επαναδιατυπώνοντας και δίνοντας μορφή στα θέματα αυτά, υιοθετώντας παράλληλα και σχετική Δήλωση. Στη Δήλωση του Laeken, λοιπόν, καθορίζονται τα βασικά προς συζήτηση θέματα και η μέθοδος που επιλέχθηκε για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης.
Τα θέματα προς συζήτηση, αφορούσαν την ακριβέστερη οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ένωσης και των κρατών-μελών, την απλούστευση των µέσων της Ένωσης όσον αφορά το νομοθετικό κομμάτι, την δημοκρατική νομιμοποίηση και τη διαφάνεια των υπαρχόντων θεσμών, το ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και τέλος την απλοποίηση και αναδιάταξη των Συνθηκών και το καθεστώς του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όσον αφορά τη μέθοδο για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης επιλέχθηκε το πρότυπο της Συνέλευσης. Η εν λόγω Συνέλευση, όπως ακριβώς και η Συνέλευση που συνέταξε τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, αποτελείτο από εκπροσώπους των κυβερνήσεων και των εθνικών κοινοβουλίων των κρατών-μελών και των υποψήφιων προς ένταξη χωρών, και από εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής. Επιπλέον, προβλέφθηκε να προσκληθούν παρατηρητές από την Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή τρία άτοµα µαζί µε τρεις αντιπροσώπους των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων, από την Επιτροπή των Περιφερειών, έξι αντιπρόσωποι (που διορίζονται από την Επιτροπή των Περιφερειών και προέρχονται από τις περιφέρειες, τις πόλεις και τις περιφέρειες µε νοµοθετική εξουσία) και ο Ευρωπαίος ∆ιαµεσολαβητής. Κατόπιν προσκλήσεως του Προεδρείου, προβλέφθηκε να µπορούν να λάβουν το λόγο ενώπιον της Συνέλευσης ο Πρόεδρος του ∆ικαστηρίου και ο Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Επιπρόσθετα, προβλέφθηκε και η δημιουργία ενός Φόρουμ με οργανώσεις από την κοινωνία πολιτών με συμβουλευτικό ρόλο.
Η εναρκτήρια συνεδρίασή της έλαβε χώρα στις 28 Φεβρουαρίου 2002 και οι εργασίες της ολοκληρώθηκαν έπειτα από συζητήσεις που διήρκεσαν δεκαεπτά μήνες. Η Συνέλευση συνέταξε σχέδιο Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης, το οποίο παρουσίασε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης ο Πρόεδρός της, ο κ. Giscard d’Estaing. Η Συνέλευση ολοκλήρωσε επίσημα τις εργασίες της τον Ιούλιο του 2003.
Το σχέδιο Συνταγματικής Συνθήκης, αποτέλεσμα των εργασιών της Συνέλευσης, χρησίμευσε ως βάση για τις διαπραγματεύσεις της Διακυβερνητικής Διάσκεψης που συγκλήθηκε τον Οκτώβριο του 2003. Το σχέδιο Συνταγματικής Συνθήκης, μετά την πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε στις 18 Ιουνίου 2004 με τη λήξη των εργασιών της εν λόγω Διακυβερνητική Διάσκεψη, διαβιβάστηκε στους Αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων οι οποίοι το υπέγραψαν στις 29 Οκτωβρίου 2004. Για να τεθεί σε ισχύ η συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης, έπρεπε να επικυρωθεί από όλα τα κράτη-μέλη, με βάση τους ισχύοντες συνταγματικούς κανόνες τους, δηλαδή μέσω επικύρωσης από το κοινοβούλιο ή μέσω δημοψηφίσματος. Λόγω των δυσκολιών που συνάντησε η επικύρωση της Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης σε ορισμένα κράτη-μέλη, οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων αποφάσισαν, στο πλαίσιο των εργασιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 16ης και 17ης Ιουνίου 2005, να δρομολογήσουν μια «περίοδο προβληματισμού» με αντικείμενο το μέλλον της Ευρώπης.