Οι παραβάσεις των Άρθρων 101 και 102 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές, όπως ο καθορισμός τιμών και η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Μπορούν να προκαλέσουν συγκεκριμένη ζημία σε άμεσους και έμμεσους πελάτες και τελικούς καταναλωτές με τη μορφή υψηλότερων τιμών και/ή απώλειας κερδών.
Το 1973, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι οι αντιμονοπωλιακοί κανόνες της ΕΕ «δημιουργούν άμεσα δικαιώματα έναντι των ενδιαφερομένων προσώπων, τα οποία τα εθνικά δικαστήρια οφείλουν να προστατεύουν» (Υπόθεση C-127/73, BRT κατά SABAM). Σε μεταγενέστερες αποφάσεις, όπως οι αποφάσεις Courage και Crehan (Υπόθεση C-453/99) ή Manfredi (C 295/04 έως C 298/04), το ΔΕΕ έθεσε τα θεμέλια για το δικαίωμα κάθε ατόμου, πολίτη ή επιχείρησης, να αξιώνει πλήρη αποζημίωση για τη ζημία που του προκάλεσε η παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ.
Ωστόσο, τα θύματα, ιδίως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και οι καταναλωτές, εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζουν πρακτικές προκλήσεις για να λάβουν αυτή την αποζημίωση, επειδή η άσκηση του δικαιώματος λήψης αποζημίωσης βάσει του δικαίου της ΕΕ εξαρτιόταν από τα ποικίλα νομικά πλαίσια των κρατών-μελών, γεγονός που καθιστούσε την άσκηση αυτών των δικαιωμάτων ιδιαίτερα περίπλοκη.
Το 2013, η Επιτροπή πρότεινε μια Οδηγία, η οποία θα εξάλειφε τα κύρια εμπόδια για την αποτελεσματική αποζημίωση και θα εγγυάται την ελάχιστη προστασία για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, οπουδήποτε στην ΕΕ. Μετά την έγκρισή της σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, η Οδηγία 2014/104/ΕΕ για τις Αγωγές Αποζημίωσης Λόγω Αντιμονοπωλιακής Νομοθεσίας τέθηκε σε ισχύ στις 26 Δεκεμβρίου 2014.
Όλα τα κράτη-μέλη εφάρμοσαν την Οδηγία στα νομικά τους συστήματα έως το 2018. Η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της Οδηγίας για την Αντιμονοπωλιακή Αποζημίωση τον Δεκέμβριο του 2020.
Η Επιτροπή τροποποίησε επίσης τον Κανονισμό 773/2004 και τέσσερις σχετικές Ανακοινώσεις (Πρόσβαση στο Φάκελο, Επιείκεια, Διακανονισμοί και Συνεργασία με τα Εθνικά Δικαστήρια) για να τις ευθυγραμμίσει με την Οδηγία. Οι τροποποιήσεις αυτές αφορούν κυρίως τη δημοσιοποίηση και τη χρήση των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στους φακέλους της Επιτροπής.
Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης μια Ανακοίνωση σχετικά με την Προστασία των Εμπιστευτικών Πληροφοριών για την Ιδιωτική Επιβολή της Νομοθεσίας της ΕΕ περί Ανταγωνισμού από τα Εθνικά Δικαστήρια. Η Ανακοίνωση επιδιώκει να βοηθήσει τα εθνικά δικαστήρια όταν αντιμετωπίζουν αιτήματα αποκάλυψης αποδεικτικών στοιχείων στο πλαίσιο ιδιωτικών αγωγών επιβολής της νομοθεσίας, προσδιορίζοντας μέτρα για την προστασία των εμπιστευτικών πληροφοριών.
Συμπληρωματική καθοδήγηση για την Οδηγία αποτελούν οι Κατευθυντήριες Γραμμές της Επιτροπής για τη Μετακύλιση και ο Πρακτικός Οδηγός Ποσοτικοποίησης της Αντιμονοπωλιακής Ζημίας σε Αγωγές Αποζημίωσης. Στόχος τους είναι να βοηθήσουν τα εθνικά δικαστήρια, τους διαδίκους σε αγωγές αποζημίωσης λόγω αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς να ποσοτικοποιήσουν τις ζημίες που προκαλούνται από αντιμονοπωλιακές παραβάσεις.
Η Οδηγία για τις Αποζημιώσεις δεν απαιτεί από τα κράτη-μέλη να θεσπίσουν μηχανισμούς συλλογικής έννομης προστασίας (collective redress mechanisms), ωστόσο είναι, κατ’ αρχήν, δυνατοί. Στα κράτη-μέλη στα οποία η Οδηγία για τις Αποζημιώσεις εφαρμόζεται και στις συλλογικές αγωγές (collective actions), η Οδηγία καθιστά αποτελεσματικότερη τη συλλογική έννομη προστασία (collective redress). Για παράδειγμα, μέσω των κανόνων δημοσιοποίησης, η Οδηγία μπορεί να διασφαλίσει ότι ο εκπρόσωπος των καταναλωτών έχει πρόσβαση στα απαραίτητα δεδομένα για να υποστηρίξει την υπόθεσή του ενώπιον του εθνικού δικαστή.
Θύματα παραβάσεων των αντιμονοπωλιακών κανόνων του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) μπορούν επίσης να ασκήσουν αγωγές αποζημίωσης που προκαλούνται από τις εν λόγω παραβάσεις. Το Δικαστήριο της ΕΖΕΣ διαπίστωσε ότι τα Άρθρα 53 και 54 του ΕΟΧ, τα οποία είναι ισοδύναμα με τα Άρθρα 101 και 102 της ΣΛΕΕ, μπορούν να επικαλεστούν σε διαφορές μεταξύ ιδιωτών για να διεκδικήσουν αποζημίωση για παραβίαση των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται σε αυτά. Το Δικαστήριο της ΕΖΕΣ παρείχε καθοδήγηση στα εθνικά δικαστήρια σχετικά με αγωγές αποζημίωσης για παραβάσεις της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού σε αρκετές περιπτώσεις.